Ekoloji nedir? (Yapısı ve Tarihi)

Ekoloji, 1869’da Alman zoolog E.Heackel tarafından, hayvanların canlı ve cansız çevreleriyle ilişkilerini incelemek üzere kurgulayıp türettiği bir kavram olarak bilinir. Ekoloji sözcüğü, 1970’li yılların başına kadar sadece bilim çevrelerinde konuşulurken, bugün çok konuşulan ve önemsenen hatta biyolojinin bir alt dalıyken müstakil bir bilim dalı olarak kabul edilir hale gelmiştir.

Ekoloji Kavramı

İnsan, kendisinin doğanın bir üyesi olduğunun farkına vararak, teknolojik gelişmelerin ışığı altında, yüzyıllarca süre gelişmesinin ve ilerlemesinin hızlı bir sona doğru gittiğini anlaması ekolojiyi gündeme daha fazla taşımıştır.

İnsanın sonsuzluklarla tanımlanabilecek tüketim çılgınlığı, doğal ortamlara bilinçli ve direk yapılan saldırılar ve uygulamalar, doğal ortamların bozulması sonucunda ortaya çıkan durumların yarattığı geri dönüşü olmayan çevre sorunları, havanın ve suların kirlenmesi, hammaddelerin tükenmesi ve son olarak da ekonomik ve psiko-sosyal tepkilerin yoğun olarak yaşanmaya başlanmasıyla çevre bilinci oluşmaya başlamıştır. Böylece insanlar, bugüne kadar üretim araçlarının kullanılmasında ve çevremizin biçimlendirilmesinde sadece birbirinden bağımsız gibi duran hedefleri önemsediklerini görmeye ve bütünün yani sistemin içindeki etki ve tepkilerin birbiriyle olan ilişkilerini dikkate alınması gerekliliğinin farkına varmaya başladılar.

Yaşanan çevresel sorunlar ve dünya kamuoyunun bu yöndeki ilgisi, ekoloji kavramının küresel anlamda ilgi görmesine ve tarım, kent, mimari gibi birçok alana girmesine neden olmuştur.

Kışlalı ve Berkes’in çok güzel ifadeleri ve yorumlarıyla ekolojinin insanlık tarihi kadar eski olduğunu, aslında “aklıselime dayandığı” ve “herkesin bildiği şeyler olduğunu” hatırlıyoruz. Bunun en anlamlarının da “ne ekersen onu biçersin” , “ak akçe kara gün içindir” , “sakla samanı gelir zamanı” , gibi ata sözleri ve bütün dinlerde yeri olan, insanın doğayı koruma konusundaki sorumluluğu ve doğaya yakınlığı ile ekolojiyi; çiftçinin, balıkçının, bahçecinin yüzyılların birikimiyle babadan oğula öğrendiği, toprağı yormadan , etrafına zarar vermeden kurdun kuşun payını hasatında zekat olarak bırakarak, farkında bile olmadan bilip uygulandığını görüyoruz.

Ekoloji Tarihi

Geçmişi insanlık tarihi kadar eski olan ekoloji “canlıların birbirleriyle ve çevreleriyle ilişkilerini inceleyen bir bilim dalı” olarak tanımlanagelmiş olmasına rağmen, dünyamızda yaşanan ve “insan” kaynaklı müdahalelerle ortaya çıkan çevre sorunlarının küresel felaket boyutlarına ulaşması ekolojinin bir taraftan önemini diğer taraftan kapsamını genişletmiştir.

Günümüzde çağdaş ekolojinin konular ve hedefleri dikkate alındığında ekoloji “insan ve diğer canlılar ile bunların canlı ve cansız çevreleri ilişki ve etkileşimleri ile yaşamın devamını sağlayan madde ve enerji döngülerini, kendilerini yenileyebilen mekan birimleri içinde inceleyen bilim dalı” olarak tanımlanmaktadır.

Ekolojinin interdisipliner yapısı, yani matematik, istatistik, fizik, kimya, biyoloji, fizyolji, mühendislik, ekonomi, sosyoloji ve psikoloji gibi bilim dallarıyla olan yakın ilişkili olma durumu ve insan kaynaklı doğada artan sorunlarla ilgili çalışmalar ekolojinin daha ötesinde ve kapsamlı olan “çevre bilimini” ortaya çıkarmıştır. Ancak ekoloji olarak da halen isimlendirilmeye devam edildiği görülmektedir.

Ekolojinin Yapısı

Ekoloji, iç içe olduğu bilim dallarından büyük ölçüde faydalanır.

Coğrafi ekolojisi, tıbbi ekolojisi (çevreyle insan sağlığı arasındaki ilişkiyi inceler), popülasyon ekolojisi (nüfusun çevreye olan etkisini inceler), kentsel ekoloji, vejetasyon ekolojisi (çevre ve bitki topluluğu arasındaki ilişkiyi inceler), sistem ekolojisi (madde ve enerji dolaşımı ve besin zincirinin oluşumunu inceler) ve analitik ekoloji (çevreyi oluşturan kimyasalların döngüsünü ve etkilerini inceler) gibi birçok ekolojik uzmanlık alanları ortaya çıkmaktadır.

Ekolojinin bir bütünsellik içinde konulara yaklaşılmasının temel prensibinden hareket eden bazı görüşlere göre, ekolojide oluşturulan uzmanlık alanları, ekolojinin gerçek anlamına ters düşmektedir.

Ekoloji kavramı hakkında daha fazla bilgiye sahip olmak isterseniz buradaki makaleme göz atabilirsiniz.

Ekoloji kavramı hakkında soru, görüş ve önerilerinizi aşağıda ki yorum bölümünden bizlere iletebilirsiniz.

Yararlanılan Kaynak : Prof. Dr. Suat KARAKÜÇÜK, EKOREKREASYON Rekreasyon ve Çevre, Gazi Kitabevi, Nisan 2016