Enerji Üretimi ve Spor Branşları

Enerji üretimi ve spor branşları tüm antrenör ve spor yöneticisinin bilmesi, öğrenmesi ve bildiklerini sporcularına aktarması gereken bir konudur. O yüzden yazımı dikkatle okumanızı öneririm. Ayrıca konuyu daha iyi kavrayabilmek adına, enerji sistemleri ve enerji sistemlerinin karşılaştırılması adlı makalemi okumak için buraya tıklayabilirsiniz.

Enerji Üretimi ve Spor Branşları

Spor branşları ve bunlara ait fiziksel aktiviteler kas kasılması ve bu kasılma sonucu fiziksel hareketin gerçekleşmesi ile ilgilidir. Kas kasılması ve fiziksel anlamda işin meydana gelmesi metabolizmada enerjinin üretilmesi ve bu enerji üretiminin fiziksel aktivite sırasında devamlılığın sağlanmasına bağlıdır.

Spor branşları içerdiği hareket çeşitleri, branşın temel özellikleri, egzersizlerin süre, şiddet ve diğer özellikleri vb. diğer faktörlere bağlı olarak farklı metabolik özelliklere sahiptir. Ayrıca spor branşlarında O2 tüketimi, laktik asit birikimi, kullanılan dominant enerji kaynağı, sporcuların kas lif dağılımı gibi diğer faktörlere bağlı olarak metabolik farklılaşma söz konusudur.

Enerji üretimi ve tüketimi ile spor branşları aktiviteleri arasındaki ilişkiyi anlamak için kapasite ve güç kavramlarını incelemek gerekir. Sporda kapasite ve güç kavramları birbirleri yerine sıklıkla kullanılsada, bu yanlış bir değerlendirmedir. Örneğin, aerobik güç ve aerobik kapasite ve hatta dayanıklılık terimi sıklıkla birbirlerinin yerine ve aynı anlamda kullanılmaktadır. Halbuki kapasite sahip olunan potansiyeli, güç ise birim zamanda bu potansiyelin kullanılmasıyla ortaya konulan mekanik v.b işi belirlemektedir.

Kapasite

Kapasite bir fiziksel aktivite için gerekli olan toplam ATP miktarını ifade etmektedir ve bu miktar aktivitelerin süre ve şiddeli ile yakın ilişkidedir. Gerekli olan bu ATP miktarıda değişik enerji sistemleri ile sağlanmaktadır. Örneğin, 400 m koşusu için 1.8 – 1.9 mol ATP gereklidir ve bu daha çok fosfojen ( ATP – PC ) ve laktik asit sistemlerden sağlanırken, 1500 m koşusu için bu miktar yaklaşık 6 mol ATP’dir ve her 3 enerji sistemine bağlı olarak ( ATP-PC, laktik asit ve aerobik sistem) sağlanmaktadır.

Güç

Bir fiziksel aktivite sırasında ATP’nin yenilenme oranını ifade etmekte ve bu dakikada yenilenebilen ATP miktarı olarak ifade edilmektedir. Örneğin, maraton koşusu sırasında her dakika için yaklaşık 1 mol ATP aerobik yolla yenilenebilmekte iken, 100 metre koşusunda 10 saniyede yaklaşık 0.4 mol ATP ve dakika için ifade edilecek olursa 2.6 – 2.8 mol ATP yenilenmesi gerekmekte ve bunun önemli bir kıs (% 95 – 98 ) anaerobik metabolizma ile sağlanmaktadır.

Enerji sistemlerinin maksimal kapasite ve gücü

Tablodan da görüldüğü gibi 1 dk içinde ATP-PC sistemde daha çok ATP yenilenmesi söz konusu olsada sahip olunan toplam ATP kapasitesi bakımından aerobik sistem daha zengindir.

Genel olarak, eğer egzersizin süresi uzun ve şiddeti düşükse öncelikli enerji metabolizması aerobik, süre kısa ve şiddet yüksek ise anaaerobik enerji metabolizması egzersizde ihtiyaç duyulan enerji gereksinimini karşılamaktadır. Hiç bir zaman enerji sistemleri tek başlarına tüm enerji gereksinimini karşılayacak şekilde davranmamakta, her zaman için aktivitenin şiddet ve süresine göre bu yolların değişik oranlarda katkısı bulunmaktadır.

Fiziksel aktivitelerin enerji yolları

Değişik Spor Branşlarındaki Dominant Enerji Sistemleri

Yukarıdaki son tablo incelendiğinde spor branşlarının farklı enerji metabolizmaları (sistemlerine) sahip oldukları görülmektedir. Her 3 enerji sisteminin bu spor branşlarındaki oranları farklıdır ve branşlara göre değişiklik göstermektedir. İşte bu farklılığın temel nedeni spor branşlarındaki egzersizlerin süre ve şiddeti ile yakından ilgilidir.